Θα ήθελα να διευκρινίσω ότι δεν θα επικεντρωθώ, σε τομείς που συζητούνται ευρέως.

Απαντώ ευθέως στο ερώτημα της εκδήλωσης.

Τα 4 κινητήρια μεγακύματα της σύγχρονης ζωής είναι η παγκοσμιοποίηση, η τεχνολογία, οι δημογραφικές αλλαγές και το περιβάλλον. Όλες οι διαταραχές προέρχονται από την επίδραση του συνδυασμού των επάλληλων μικρότερων κυμάτων που προκαλούν. Μέχρι σήμερα η Ελλάδα ελάχιστα έως καθόλου κατάφερε να βρεθεί στην κορυφή τους για να πορευθεί ασφαλής.

Τα περίπου 70 δις, όλων των χρηματοδοτικών εργαλείων είναι η τελευταία ευκαιρία να εισέλθει η Ελλάδα νικήτρια στη νέα εποχή.

Οι οιωνοί όμως δεν είναι καλοί.

Η κυβέρνηση προπαγανδίζει ότι χρηματοδοτεί τους μικρομεσαίους.

Τα στοιχεία που έδωσε ο υποδιοικητής της τράπεζας της Ελλάδος απέδειξαν ότι ναι αυξήθηκε η τραπεζική χρηματοδότηση αλλά προς ποιους;

Προς τις μεγάλες επιχειρήσεις και μειώθηκε προς τις μικρές.

Το 90% περίπου των μικρομεσαίων δεν είχε πρόσβαση στη χρηματοδότηση.

Είναι εντυπωσιακό ωστόσο ότι 6 επιχειρήσεις έλαβαν το 50% των δανείων που χορηγήθηκαν από τον Ιανουάριο έως τον Αύγουστο του 2020.

Το 50% των χορηγήσεων το έλαβαν μόνον 6 εταιρείες!

Είναι προφανές:

Ότι ξεκίνησε ο κ Τσίπρας το συνεχίζει ο κ. Μητσοτάκης: Την πολιτική της βίαιης συρρίκνωσης των μικρομεσαίων.

Να θυμίσουμε ότι οι ΜμΕ αντιπροσωπεύουν πάνω από το 99% του συνολικού αριθμού των επιχειρήσεων στην Ελλάδα, απασχολούν το 87,9% του εργατικού δυναμικού και συνεισφέρουν το 63,5% της συνολικής προστιθέμενης αξίας.

Για να αποφευχθεί η αναποτελεσματικότητα της πολυδιάσπασης και να αυξηθεί το μέγεθος των επιχειρήσεων υπάρχουν 2 τρόποι.

Η αύξηση των μεγεθών τους να προκύψει μέσα από κλείσιμο, συγχωνεύσεις και εξαγορές.

Μάλλον συντηρητική άποψη.

Ωστόσο η εμπειρία της πανδημίας, τόσο παγκοσμίως, όσο και στην Ελλάδα, ανέδειξε και έναν άλλον, προοδευτικό δρόμο, αυτόν των στρατηγικών συνεργασιών.

Η ταχύτητα αντίδρασης που απαιτούν οι προκλήσεις της αντιμετώπισης της πανδημίας οδήγησαν σε νέα σχήματα συνεργασίας μεταξύ επιχειρήσεων, ή επιχειρήσεων και ερευνητικών κέντρων ή και φορέων του Δημοσίου, καθώς και περισσότερες συνεργασίες μεταξύ διαφορετικών κλάδων της οικονομίας.

Η κυβέρνηση μέχρι στιγμής μοίρασε 9,8 δις για την αντιμετώπιση της πανδημίας και δεν πρόβλεψε ούτε ένα ευρώ σε παράλληλο κίνητρο δικτύωσης.

Ωστόσο το πρόβλημα είναι το μακροοικονομικό.

Είναι η Κύρου ανάβαση για τη χώρα.

Η κυβέρνηση εκτιμά ότι το 2020 το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της χώρας θα συρρικνωθεί κατά -10,5%, οι πραγματικές επενδύσεις κατά -14,3%, το πρωτογενές δημοσιονομικό έλλειμμα θα διευρυνθεί στο -7,2%, το δημόσιο χρέος θα εκτοξευθεί στο 208,9% του ΑΕΠ (μνημόνιο στο 127% βέβαια με επιτόκια δανεισμού 7%), το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών χειροτερεύει ραγδαία, προσεγγίζοντας τα €10 δισ. (αναβιώνουν ξανά τα δίδυμα ελλείμματα!), η ανεργία κινείται άνω του 18%, τα εισοδήματα μειώνονται με διψήφιο ποσοστό και οι ανισότητες και η φτώχεια οξύνονται.

Η αρχική αισιοδοξία για το 2021 μετριάζεται, με την κυβέρνηση να προβλέπει ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ κοντά στο 4,5% αλλά o OOΣΑ προβλέπει μόνο 0,9%! και πρωτογενές δημοσιονομικό έλλειμμα κοντά στο -3,9% του ΑΕΠ

Το πρόβλημα θα αναδυθεί το 2022-2023 καθώς θα αναβιώσει η απαίτηση των εταίρων μας για επιστροφή στα κολοσσιαία πρωτογενή πλεονάσματα του 3,5% όπως είχε συμφωνήσει ο κ. Τσίπρας.

Να θυμίσω ότι αυτά τα πρωτογενή πλεονάσματα αποστεώνουν κάθε δυναμική ανάπτυξης.

Το ΑΕΠ της Ελλάδας μετά από όλες τις κρίσεις κατακρημνίσθηκε επιστρέφοντας στο επίπεδο του 2001-2002 στην περίοδο εισόδου στην Ευρωζώνη.

• Πως πρέπει να διαμορφωθεί ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης που να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις της δεκαετίας;

Έχω την άποψη ότι η χώρα βρίσκεται σε εκείνο το σημείο που η επιβίωσή της δεν εξαρτάται από την απλή αλλαγή ενός υποδείγματος ανάπτυξης.

Η Ελλάδα χρειάζεται αλλαγή προτεραιοτήτων και μια στρατηγική απολύτως διαφορετική από τα όσα αναδεικνύουν τα διάφορα φόρα για τη συνήθη ανάπτυξη των χωρών.

Αλλά για να συμφωνηθεί μια αλλαγή προτεραιοτήτων πρέπει πρώτα να γίνει κοινή συνείδηση ότι, η τρίτη δεκαετία της τρίτης χιλιετίας φέρνει τεκτονικές αλλαγές στην κατάταξη των δυνάμεων παγκοσμίως.

Αυτό το μεσοδιάστημα αξιοποιεί η Τουρκία με επίσημα εκπεφρασμένο στόχο να γίνει εντός της δεκαετίας μία από τις δέκα μεγαλύτερες δυνάμεις οικονομικά και στρατιωτικά, με βάσεις σε τρεις ηπείρους, στόλο στις επτά θάλασσες και πυρηνική δύναμη.

Η Ελλάδα βρίσκεται υπό διαρκή απειλή και την κρίσιμη περίοδο κινδυνεύει να συντριβεί από τις μετακινήσεις των τεκτονικών πλακών.

Αλλαγή προτεραιοτήτων σημαίνει κυρίως προσανατολισμός στην ανάπτυξη της Αμυντικής και Ναυπηγικής βιομηχανίας ώστε οι απολύτως αναγκαίες επενδύσεις για εξοπλισμό μέσα στην τριετία 2021-2023 να θωρακίσουν τη χώρα με μεγάλη αποτρεπτική ισχύ και ταυτόχρονα να έχουν πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στην υπόλοιπη βιομηχανία και οικονομία.

Οι εξοπλισμοί να μην αποτελέσουν βαρύ οικονομικό τίμημα αλλά πολλαπλασιαστή ισχύος, πηγή ανάπτυξης με αποδόσεις που θα απαντούν στο μεγάλο μακροοικονομικό πρόβλημα της χώρας μέσω της ταχείας μεγέθυνσης του ΑΕΠ.

Πολλά κράτη που έχουν άλλο μοντέλο ανάπτυξης, όπως η Σουηδία, διαμόρφωσαν εντούτοις μια Αμυντική Βιομηχανία που ενίσχυσε την υπόλοιπη παραγωγή και συνέβαλε σημαντικά στην εξαγωγική δραστηριότητα.

Η Τουρκία απέκτησε ικανή και τεχνολογικά προηγμένη αμυντική και ναυπηγική βιομηχανία, η οποία είχε σημαντικές συνέργειες και τεχνολογικές διασυνδέσεις με τον υπόλοιπο βιομηχανικό παραγωγικό ιστό.

Το Ισραήλ, όπου η ισραηλινή αμυντική βιομηχανία ήταν καθοριστική για τη μετατροπή της πολιτικής βιομηχανίας της σε έναν επιτυχημένο τομέα υψηλής τεχνολογίας.

Στη δική μας περίπτωση μπορεί να αποτελέσει ταυτόχρονα πυλώνας εθνικής ασφάλειας, και τεχνολογικής αναβάθμισης, να προσφέρει σημαντικές τεχνολογικές συνέργειες και ανθρώπινο κεφάλαιο σε άλλους παραγωγικούς κλάδους (spin-offs).

Η δεύτερη μεγάλη αλλαγή προτεραιοτήτων είναι ο τρόπος αντιμετώπισης των κρίσεων.

Οι κρίσεις δεν είναι πλέον τυχαία και παροδικά φαινόμενα. Αποτελούν σταθερά που πρέπει να ενσωματώνεται στα στρατηγικά σχέδια ανάπτυξης.

Η νέα κανονικότητα των διαδοχικών κρίσεων αλλάζει τις ανάγκες ενός κεντρικού σχεδιασμού.
Το χαρακτηριστικό που ανέδειξαν οι κρίσεις είναι η απομόνωση περιοχών.

Γνωρίζουμε ότι σε περιόδους κρίσης, ολόκληρες περιοχές απομονώνονται και η σημαντικότερη ενέργεια είναι η αποκατάσταση της επικοινωνίας (ενέργεια, τηλεπικοινωνίες, μεταφορές).

Επομένως μια μεγάλη, παράμετρος αυτής της πτυχής στην οικονομική δραστηριότητα, αφορά τη λειτουργία των logistics.

Η κρίση ανέδειξε την τρωτότητα επιχειρήσεων και οικονομιών σε εξωτερικά σοκ, και την ανάγκη μεγαλύτερης ανθεκτικότητας και ευελιξίας των εφοδιαστικών αλυσίδων.

Συγχρόνως, ώθησε επιχειρήσεις και κυβερνήσεις να επανεξετάσουν τις πηγές εφοδιασμού και να αναζητήσουν εναλλακτικές λύσεις, πλησιέστερα στις τελικές αγορές.

Η πανδημία, σηματοδοτεί το «τέλος εποχής» για τις γραμμικές και δύσκαμπτες, εφοδιαστικές αλυσίδες.

Άμεσα, αυτές θα πρέπει να δώσουν τη θέση τους στις εφοδιαστικές αλυσίδες του «αύριο», δηλαδή σε ευέλικτα διασυνδεμένα οικοσυστήματα που εμπλέκουν τοπικότητα, πολλούς παίκτες και αναδεικνύουν νέες σχέσεις.

Ωστόσο η μεγαλύτερη παράμετρος της δεύτερης αλλαγής προτεραιοτήτων αφορά την αποκέντρωση.

Το μεγαλύτερο δίδαγμα είναι ότι η ασφαλέστερη λύση πρόληψης και αντιμετώπισης των πρώτων επιπτώσεων μιας κρίσης είναι η αποκέντρωση.

Η περιφερειακή αποκέντρωση και η σχετική αυτάρκεια των περιφερειών

Οι αποκεντρωμένες δομές στην εποχή των κρίσεων είναι θέμα επιβίωσης αλλά και οικονομίας.

Η μόνη κυβέρνηση που υλοποίησε την αποκέντρωση ήταν του ΠΑΣΟΚ. Όλοι οι άλλοι ασχολούνται με το εκλογικό της σύστημα.

Αλλά η αποκέντρωση πρέπει να ολοκληρωθεί με τρόπο ώστε το νέο παραγωγικό μοντέλο να αποτελεί λύση στις ανισότητες που στο μεταξύ οξύνθηκαν δραματικά τόσο μεταξύ πλουσίων φτωχών όσο και μεταξύ περιφερειών.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.

Είναι η δεύτερη σε πληθυσμό και η μεγαλύτερη σε έκταση.

Και όμως είναι από 10^η έως 8^η κατά καιρούς στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ.

Βρίσκεται τουλάχιστον 15 μονάδες κάτω από τον μέσο Ευρωπαϊκό όρο στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ

Η ανεργία είναι υψηλότερη του μέσου Ελληνικού όρου και η ανεργία των νέων από τις υψηλότερες της Ευρώπης.

Ελληνικές περιφέρειες αποτελούν το 40% των 10 φτωχότερων περιφερειών της Ευρώπης και με εξαίρεση την περιφέρεια Αττικής που βρίσκεται 24 μονάδες υψηλότερα από τον μέσο Ευρωπαϊκό όρο, οι 11 από τις Ελληνικές περιφέρειες βρίσκονται 10 έως 25 μονάδες κάτω από τον μέσο Ευρωπαϊκό όρο στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ

Τεράστια ανισότητα και αποτελεί όνειδος για την κυβέρνηση η αρπαγή των πόρων από το αναπορρόφητο ΕΣΠΑ των περιφερειών.

Αποτελεί όνειδος για την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και τον κ Τζιτζικώστα να αρπάξει η κυβέρνηση και να κατευθύνει σε άλλες πηγές περίπου 320 εκατομμύρια γιατί ήταν ανίκανη να τα απορροφήσει με δικά της σχέδια.

Δύο λόγια σε ότι αφορά το μοντέλο ανάπτυξης

Η Έξυπνη Ανάπτυξη είναι πεδίο στο οποίο όλοι συμφωνούν.

Για το 2019, το 19% των επενδύσεων στην Ευρώπη κατευθύνθηκε στην ψηφιακή τεχνολογία, ενώ αν συνυπολογίσει κανείς και τις υπηρεσίες προς επιχειρήσεις, το ποσοστό των επενδύσεων φθάνει το 31% και το 24% των θέσεων εργασίας

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Δείκτη Καινοτομίας για το 2019 και 2020, η Ελλάδα χαρακτηρίζεται ως «μέτρια καινοτόμα», καθώς βρίσκεται κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Ακόμη και εδώ όμως, υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις ως προς τις επιδόσεις των περιφερειών της χώρας.

Η Κρήτη πρωτοστατεί στην καινοτομία, οι Περιφέρειες Κεντρικής Μακεδονίας, Πελοποννήσου Νοτίου Αιγαίου υστερούν σημαντικά.

Στον Ευρωπαϊκό Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας, σε σύνολο 28 χωρών της Ε.Ε. η Ελλάδα είναι στην 27η, προτελευταία θέση και παραμένει η χώρα με το υψηλότερο κόστος χρήσης του internet.

Τέλος για την Πράσινη Ανάπτυξη πολύ επιγραμματικά γιατί ο Γιάννης Μανιάτης είναι γνώστης.

Πρώτον Η Ελλάδα δεν πρέπει να γίνει αποθήκη του στοκ ξένων πεπερασμένων τεχνολογικά εφαρμογών.

Έχω την αίσθηση ότι η συμφωνία ΔΕΗ με την RWE έγινε για να μας πουλήσει η Γερμανία φωτοβολταϊκά και να εισπράξει τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης για την απολιγνιτοποίηση.

Δεύτερο Σπάνιες γαίες

Τα περισσότερα από τα ορυκτά που είναι απαραίτητα για την κατασκευή των φωτοβολταϊκών, των επαναφορτιζόμενων μπαταριών και των ανεμογεννητριών ελέγχονται από την Κίνα.

Ενδεικτικά, οι μπαταρίες δεν λειτουργούν χωρίς λίθιο, γραφίτη, κοβάλτιο και νικέλιο.

Επίσης, τα φωτοβολταϊκά απαιτούν άργυρο, γάλλιο, ίνδιο, τελλούριο.

Τέλος, οι ανεμογεννήτριες δεν κατασκευάζονται μόνο από χάλυβα, αλλά και από αλουμίνιο, χαλκό και σπάνιες γαίες.

Όλα αυτά τα ορυκτά ελέγχονται κυρίως από την Κίνα.

Η παραγωγή ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας για να φτάσει στο απόλυτο θα έπρεπε να σκαφτεί όλη η γη. Αντί δηλαδή να προστατευθεί η υφήλιος θα οδηγηθεί σε εξόντωση.

Αυτός ο περιορισμός ανεβάζει την αξία της κυκλικής οικονομίας σε πρώτη προτεραιότητα εξοικονόμησης ενέργειας και αειφόρου ανάπτυξης.

Η κυκλική οικονομία μπορεί να δημιουργήσει περαιτέρω ώθηση ανάπτυξης των περιφερειών και της συνέργειας των περιφερειών με την έρευνα και την καινοτομία.

Γιατί δεν είναι η απλή ανακύκλωση υλικών

Η κυκλική οικονομία αφορά σειρά ενεργειών που ξεκινούν από την ανακύκλωση και φτάνουν στο σχεδιασμό και παραγωγή υλικών από ανακυκλώσιμες πρώτες ύλες ώστε η τελική κυκλικότητα να είναι πλήρης.

Κλείνω με την εξής διευκρίνηση:

Κατά την άποψή μου, η αρχή ενός προοδευτικού μοντέλου ανάπτυξης

είναι ότι πρέπει να υπηρετεί τον άνθρωπο,

να προσθέτει σε καλύτερες συνθήκες διαβίωσης του,

το αποτέλεσμα της παραγόμενης υπεραξίας να είναι δίκαια κατανεμημένο για όλους,

να σέβεται το περιβάλλον και να προστατεύει τη φύση.