Οι Αραβικές χώρες που έχουν ομαλοποιήσει ή διευκολύνουν τις σχέσεις με το Ισραήλ παρακολουθούν αμήχανα και δυσάρεστα τη νέα κλιμάκωση των εντάσεων μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων, η οποία ξεκίνησε την περασμένη εβδομάδα. Δεδομένης της κατάστασης, οι διπλωματικές στρατηγικές τους έχουν δεχθεί πυρά από πολλές πλευρές.

Η ένταση δεν υποχωρεί στο Ισραήλ και στα παλαιστινιακά εδάφη, ο κίνδυνος πυρκαγιάς στη Μέση Ανατολή αυξήθηκε επικίνδυνα, οι εκκλήσεις για ηρεμία από τη διεθνή κοινότητα έχουν μεν πολλαπλασιαστεί τις τελευταίες ημέρες, αλλά προς το παρόν, δεν εισακούονται και η κλιμάκωση της βίας συνεχίστηκε.

Στο Ισραήλ και όχι μόνο πιστεύουν ότι αυτή η σύγκρουση ξεκίνησε με την καθοδήγηση της Τουρκίας. Ήταν στρατηγική κίνηση με πολλαπλές στοχεύσεις. Στόχευε στην πτώση του Νετανιάχου στον οποίο περίμεναν ότι η Ισραηλινή αντιπολίτευση θα απέδιδε την ευθύνη μιας αδιάλλακτης στάσης. Μέχρι στιγμής αυτό δεν συνέβη γιατί οι Ισραηλινοί έμαθαν να θέτουν το εθνικό τους συμφέρον υπεράνω του κομματικού.

Ο άλλος στόχος του Ερντογάν ήταν να υποχρεώσει το Ισραήλ, δεδομένου ότι δεν είχε δεχτεί να εξομαλύνει τις σχέσεις του με την Τουρκία, να διαπραγματευτεί. Ο μεσολαβητικός ρόλος της Τουρκίας ήταν η μεγάλη στόχευση γιατί έχει την επιρροή στη ΧΑΜΑΣ και θα μπορούσε να επαναφέρει την ομαλοποίηση των σχέσεων της Τουρκίας με το Ισραήλ διατηρώντας τον ρόλο της στην περιοχή. Μια εξέλιξη αυτής της μορφής θα έθετε τον Ερντογάν στη θέση του ηγέτη-προστάτη των απανταχού Μουσουλμάνων

Απέτυχε ο Ερντογάν και σε αυτόν τον στόχο γιατί πέρα από την καλύτερη γνώση στρατηγικών κινήσεων που έχει το Ισραήλ, υποτίμησε την αντίδραση του Ιράν και της Ρωσίας στην αναγνώριση διαμεσολαβητικού, ηγετικού ρόλου της Τουρκίας στην Παλαιστίνη.

Η ταυτόχρονα με τις άλλες, μεγάλη στόχευση στην οποία συστρατεύθηκαν τόσο το Ιράν όσο και το Κατάρ ήταν η διάλυση της πρόσφατης συμμαχίας που έγινε μεταξύ Ισραήλ και πολλών Αραβικών χωρών.

Ενώ οι ΗΠΑ και οι ευρωπαϊκές χώρες ήταν γρήγορες να εκφράσουν την απογοήτευσή τους για αυτό το ξέσπασμα βίας μετά από αρκετές ημέρες συγκρούσεων στο τζαμί Al-Aqsa στην Ιερουσαλήμ, οι αντιδράσεις Αράβων διπλωματών ήταν πιο συγκρατημένες.

Συγκεκριμένα, παρακολουθώντας τις απαντήσεις από τα κράτη που έχουν εξομαλύνει πρόσφατα τις σχέσεις με το Ισραήλ, όπως το Σουδάν, το Μαρόκο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν – μια προσέγγιση που, όταν συνέβη, προκάλεσε σοκ στον αραβικό κόσμο, καταλαβαίνουμε ότι δεν έκαναν βιαστικές καταδίκες αλλά είναι και αμήχανα.

Είναι κατανοητό ότι οι αραβικές χώρες αισθάνθηκαν άβολα με τις εικόνες των συγκρούσεων που προέρχονται από την πλατεία Al-Aqsa, το πιο ιερό μέρος για τους Εβραίους και τη θέση του τζαμιού Al-Aqsa, τον τρίτο ιερότερο χώρο για τους μουσουλμάνους μετά τη Μέκκα και το τζαμί του Προφήτη στη Μεντίνα, Σαουδική Αραβία.

Τα Εμιράτα και το Μπαχρέιν καταδίκασαν την επιδρομή των Ισραηλινών δυνάμεων ασφαλείας στο τζαμί στις 7 Μαΐου και την καταστολή των προσκυνητών. Το Άμπου Ντάμπι κάλεσε επίσης τις ισραηλινές αρχές να «αναλάβουν την ευθύνη για την αποκλιμάκωση» της βίας.

Το Μαρόκο, από την πλευρά του, δήλωσε ότι παρακολουθεί τις εξελίξεις με «βαθιά ανησυχία», προσθέτοντας ότι ο Βασιλιάς Μωάμεθ VI θεωρεί «αυτές τις παραβιάσεις απαράδεκτες και πυροδοτούν εντάσεις».

Η Σαουδική Αραβία, η οποία δεν έχει ακόμη ομαλοποιήσει τις σχέσεις, αλλά έχει δώσει στους συμμάχους της στον Κόλπο το πράσινο φως για να πλησιάσουν το εβραϊκό κράτος, απέρριψε τη «στρατηγική του Ισραήλ να εκδιώξει δεκάδες Παλαιστινίους από τα σπίτια τους», αναφερόμενη στην απειλή απέλασης παλαιστινιακών οικογενειών από τη συνοικία Sheikh Jarrah στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, η οποία πυροδότησε το ξέσπασμα βίας.

Αυτές οι αντιδράσεις ήταν μέτριες σε σύγκριση με αυτές του Ιράν και του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος είπε ότι θα κάνει «ό, τι μπορεί για να κινητοποιήσει τον κόσμο, ειδικά τον μουσουλμανικό κόσμο, για να τερματίσει την τρομοκρατία και την ισραηλινή κατοχή».

Είναι οφθαλμοφανές ότι οι χώρες που έχουν ξεκινήσει μια προσέγγιση με το Ισραήλ κάθονται σε αναμμένα κάρβουνα λόγω των ισχυρών συναισθημάτων υποστήριξης που προκλήθηκαν από τη βία στην πλατεία του τζαμιού. Βρίσκονται σε αμήχανη και άβολη θέση επειδή η κλιμάκωση της βίας έχει επαναφέρει την Ισραηλινο-Παλαιστινιακή σύγκρουση στην περιφερειακή ατζέντα.

Οι διαμαρτυρίες που έγιναν στο Μαρόκο και σε άλλες χώρες και η δυσαρέσκεια που μπορεί να γίνει αντιληπτή στις κοινωνίες του Κόλπου, ίσως όχι τόσο σε πολιτικό επίπεδο αλλά στα κοινωνικά δίκτυα, υπενθυμίζουν στους Άραβες ηγέτες ότι το ζήτημα των δικαιωμάτων των Παλαιστινίων δεν έχει ακόμη επιλυθεί και ότι η κοινή γνώμη εξακολουθεί να συμπαθεί στους Παλαιστίνιους.

Αυτή είναι η Αχίλλειος πτέρνα, είναι επίσης και απόδειξη της ευθραυστότητας των διαδικασιών συμφιλίωσης και, κατ ‘επέκταση, απόδειξη ότι είναι απίθανο να υπάρξει ειρηνευτική συμφωνία όσο η Ισραηλινο-Παλαιστινιακή σύγκρουση θα συνεχίζεται.

Η αραβική ειρηνευτική πρωτοβουλία του 2002, που απορρίφθηκε από το Ισραήλ, συνέδεε πάντοτε την επίλυση αυτής της σύγκρουσης με τη συνύπαρξη μεταξύ των λαών και μιας ειρηνευτικής συμφωνίας. Οι συμφωνίες του Αβραάμ (η κοινή δήλωση του 2020 μεταξύ Ισραήλ, ΗΠΑ και ΗΑΕ), από την άλλη πλευρά, προσπάθησαν να παρακάμψουν αυτά τα ζητήματα, με τη φιλοδοξία, και σε κάποιο βαθμό την αφέλεια, να επιτύχουν πολιτική προσέγγιση με το Ισραήλ χωρίς να ληφθεί υπόψη το παλαιστινιακό ζήτημα.

Η πρωτοβουλία του 2002, η οποία επικυρώθηκε από τον Αραβικό Σύνδεσμο στη Σύνοδο Κορυφής της Βηρυτού, πρότεινε μια ειρήνη που έφτασε στο σημείο να ομαλοποιήσει τις σχέσεις με το Ισραήλ. Αυτό ήταν σε αντάλλαγμα για τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους με την Ανατολική Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα και μια «δίκαιη λύση» στο ζήτημα των Παλαιστινίων προσφύγων.

Ωστόσο, αν δεν υπάρξει μοιραία κλιμάκωση, η σύγκρουση δεν είναι πιθανό να διακόψει τις υπάρχουσες διαδικασίες προσέγγισης, λένε οι ειδικοί.

Από την άλλη πλευρά, αυτά τα γεγονότα είναι πιθανό να ωθήσουν ορισμένους περιφερειακούς παίκτες, όπως οι Σαουδάραβες, να επανεξετάσουν τη σκέψη τους.

Τα Εμιράτα είναι σίγουρα σε μια άβολη θέση σήμερα, αλλά μπορούν να βρεθούν εκτός κάδρου επειδή, σε αντίθεση με τη Σαουδική Αραβία, φύλακα των ιερών τόπων του Ισλάμ, ο ρόλος τους έχει λιγότερο συμβολικό πεδίο στην περιοχή και επειδή έχουν κάποια ευελιξία όσον αφορά διπλωματία.

Αυτή η κατάσταση θα μπορούσε, ωστόσο, να κάνει τον Σαουδάραβα πρίγκιπα, Mohammed Bin Salman, ο οποίος μέχρι στιγμής έχει συμφωνήσει να ακολουθήσει τη συμβουλή του πατέρα του, να επανεξετάσει τη θέση του.

Όλα θα εξαρτηθούν από τον Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου, εάν θα δείξει αυτοσυγκράτηση από εδώ και πέρα ή θα πυροδοτήσει μια γενικευμένη σύγκρουση. Ίσως μάλιστα να γινόταν η μεγάλη ανατροπή εάν αναγνωρίσει ότι ήρθε η ώρα να γίνει μια σοβαρή συζήτηση για την αναγνώριση δύο παλαιστινιακών κρατών.