Σε μια κρίσιμη ιστορική καμπή που η Τουρκία αναβάθμισε την στρατηγική της, η Ελλάδα βρίσκεται με την χειρότερη κυβέρνηση της μεταπολίτευσης και σε βαθύ διχασμό.

Όλες οι κινήσεις της Τουρκικής εξωτερικής και στρατιωτικής πολιτικής συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι η Τουρκική στρατηγική πέρασε σε νέο επίπεδο. Πλέον από την στρατηγική των γκρίζων ζωνών, αναβαθμίστηκε σε στρατηγική της επιθετικής προσάρτησης νησιών και Αιγαίου.

Η αναβάθμιση αυτή επήλθε σχετικά πολύ γρήγορα σε όρους χρονικής ωρίμανσης, γιατί πολύ εύστοχα η Τουρκική ηγεσία διαπίστωσε ότι η Ελλάδα βρίσκεται χωρίς καμιά ισχύ, διχασμένη και με την χειρότερη κυβέρνηση.

Η αδύναμη Ελλάδα δεν οφείλεται αποκλειστικά στην κρίση χρέους όπως κάποιοι θα σπεύσουν να ισχυριστούν, αλλά στη συνολική κρίση της κοινωνίας, στην κρίση της πολιτικής και των πολιτικών. Η δε απάντηση ισχυροποίησης της θέσης της χώρας δεν είναι στρατιωτική υπόθεση, αλλά συνολικά οικονομική, κοινωνική και πολιτική.

Δυστυχώς σήμερα η χώρα βρίσκεται σε πλήρη κοινωνική αποσύνθεση γιατί ακόμη και τώρα η κυβέρνηση αρνείται να πρωταγωνιστήσει σε μια αλλαγή νοοτροπίας, που θα εξηγούσε τα πραγματικά αίτια της κρίσης και θα πρωταγωνιστούσε στην αντιμετώπιση της παθογένειας που οδήγησε σε αυτήν.

Αντιθέτως η κυβέρνηση με τυχοδιωκτισμούς αντιμετώπισε κάθε πλευρά της πολιτικής και επιδείνωσε τα προβλήματα της χώρας.

Τελευταίο αποκορύφωμα της μικροπολιτικής σκοπιμότητας με την οποία χειρίζεται ακόμη και τα εθνικά θέματα, αποτελεί η αντιμετώπιση του Σκοπιανού και του ονόματος της Μακεδονίας.

Κυβέρνηση που μόνο διχάζει αντί να ενώνει, κυβέρνηση που βαθαίνει την κρίση και δεν έχει καμιά διάθεση να αντιμετωπίσει την ουσία της κρίσης.

Μια ενωμένη Ελλάδα με ισχυρή κοινωνική συγκρότηση μπορεί να βρει απαντήσεις τόσο στα θέματα ανάπτυξης-βιώσιμης ανάπτυξης, όσο και στα εθνικά θέματα. Μέχρι τότε όλοι οι άλλοι που μπορούν, θα την τεμαχίζουν και θα την μικραίνουν.

Το σημαντικότερο δίδαγμα της επανάστασης έχει λησμονηθεί τόσο που δεν αναφέρεται σε καμιά επίσημη δήλωση! Η ενότητα προφανώς είναι βασικό συστατικό. Είναι συνακόλουθο κάθε εγχειρήματος που πρέπει να επιτύχει. Αλλά πριν από την ενότητα προϋπόθεση είναι να πετάξεις στο όνειρο με δικά σου φτερά!

Δεν χρειάζονται ιδιαίτερες αποδείξεις ότι ο αγώνας ενός λαού πρέπει να στηρίζεται στις δικές του δυνάμεις. Όλα τα άλλα έπονται! Τα ιστορικά γεγονότα που οδήγησαν σε αυτό το δίδαγμα, δίδαγμα που οι Έλληνες πλήρωσαν ακριβά για να το μάθουν, βασίζονται στην κλασσική διαίρεσή τους στο Αγγλικό, Ρωσικό και Γαλλικό κόμμα. Πίστεψαν πολλές φορές ότι οι τρεις μεγάλες δυνάμεις μόνο αυτές μπορούν να τους απελευθερώσουν. Όταν βασίστηκαν στις δικές τους δυνάμεις μόνο τότε κατάφεραν να κάνουν το βασικό μεγάλο βήμα που στη συνέχεια η ιστορία τους αντάμειψε έστω και με την υστέρων επέμβαση των μεγάλων δυνάμεων. Τα γεγονότα που οδήγησαν στην Φιλική Εταιρεία και το αυτοδύναμο εγχείρημα των Ελλήνων επιγραμματικά είναι τα παρακάτω:

Ρωσία: Στη διάρκεια της τουρκοκρατίας γίνονταν κατά καιρούς προσπάθειες από ελληνορθόδοξες προσωπικότητες για προσέλκυση βοήθειας από τη Ρωσία ώστε να ελευθερώσει τους Χριστιανούς. Μια από τις πρώτες επαφές ήταν το 1649 από τον πατριάρχη Ιεροσολύμων Παΐσιο και έκτοτε πολλοί ιερωμένοι και έμποροι καλούσαν τον Τσάρο Αλέξιο να πολεμήσει υπέρ των Ελλήνων.

Επί Τσάρου Μεγάλου Πέτρου Α΄, συνειδητοποιήθηκε η ανάγκη δημιουργίας στόλου και η έξοδος της Ρωσίας στη Μαύρη θάλασσα και στη συνέχεια στη Μεσόγειο όπως αυτό διαφάνηκε στη περίφημη Συνθήκη του Κάρλοβιτς, που αποτέλεσε σταθμό στα δρώμενα της Μεσογείου και ιδιαίτερα στο Αιγαίο. Δημιουργός του ανύπαρκτου μέχρι τότε τσαρικού στόλου ήταν ο ελληνικής καταγωγής Ιβάν Μπότσης. Οι Έλληνες άρχισαν να προσβλέπουν στην ομόθρησκη αυτή δύναμη αναπτύσσοντας έτσι ένα φιλορωσισμό. Το φιλορωσισμό εκείνο ενίσχυσαν ακόμα προφητείες και θρύλοι για την λυτρωτική επέμβαση από ένα ομόθρησκο κράτος, που έβρισκαν πρόσφορο έδαφος και συγκινούσαν όλες τις κοινωνικές τάξεις. Προφητείες που επαναλαμβάνονται μέχρι σήμερα για το «ξανθό γένος»

Επί βασιλείας της Τσαρίνας Άννας, στη δεκαετία 1730-1740, ο διάσημος στρατάρχης Μιούνιχ ή Μύνιχ προέτρεψε τους ομόδοξους λαούς της Βαλκανικής σε εξέγερση, δρώντας επικουρικά για τους Ρώσους ως αντιπερισπασμός για τους Τούρκους. Το σχέδιο Μύνιχ αποτέλεσε στη συνέχεια δόγμα για τους μετέπειτα ηγεμόνες της Ρωσίας, ιδίως από την Αικατερίνη Β’, που βρισκόταν σε πόλεμο με την Υψηλή Πύλη από τον Ιανουάριο του 1769 προβάλλοντας ως επιχείρημα την προστασία των ομόδοξών της χριστιανών, πολιτική που ακολούθησε έντονα αργότερα και ο Τσάρος Αλέξανδρος Α’ της Ρωσίας.

Όταν εξερράγη ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος στις 30 Σεπτεμβρίου 1768, η Αικατερίνη Β’ επiχείρησε να εξεγείρει τους χριστιανούς των Βαλκανίων δίνοντας στον πόλεμο το χαρακτήρα σταυροφορίας κατά του ισλαμισμού. Είχε ήδη στείλει λίγους μήνες πριν τους αδελφούς Ορλώφ στη Βενετία από όπου ξεκίνησαν τον συντονισμό.

Μέχρι το 1770 οι εξεγέρσεις των Ελλήνων στην Πελοπόννησο πήραν διαστάσεις. Ο Ελληνικός στόλος έπλεε ήδη στο Αιγαίο έφθασε στα Δαρδανέλια αλλά τα οχυρωματικά έργα που κατασκεύασαν οι Γάλλοι εμπόδισαν την είσοδο. Τελικά το 1774 με τη συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή οι Ρώσοι αποχώρησαν και οι Έλληνες εγκαταλειμμένοι αντιστάθηκαν μέχρι το 1780 εν τέλει ηττήθηκαν και σφαγιάστηκαν.

Γαλλία: Οι Έλληνες, μετά την τραγική αποτυχία της αποστολής του Ορλώφ, με δυσκολία πίστευαν σε υποσχέσεις ξένων για την απελευθέρωσή τους. Αλλά ο Βοναπάρτης είχε φανεί στον ορίζοντα σαν φαινόμενο, σαν ο καλός άγγελος που φέρνει την ελευθερία στους καταπιεσμένους. Γι’ αυτό, παρά την πικρή πείρα του παρελθόντος, στους Έλληνες που στέναζαν κάτω από τη σκλαβιά εμφανίστηκε μια ενδόμυχη ελπίδα και περίμεναν από τον Κορσικανό στρατηλάτη την πραγματοποίηση του προαιώνιου πόθου τους, καθώς τον θεωρούσαν σαν το μελλοντικό απελευθερωτή τους.

Ο Αδαμάντιος Κοραής, εκδίδει το 1801 το «Πολεμικό Σάλπισμα», για τους Έλληνες εθελοντές που υπηρετούσαν στη στρατιά του Βοναπάρτη και για όλο τον Ελληνισμό. Κύρια προσπάθειά του, γράφοντας το έργο αυτό, ήταν να πετύχει μια Γαλλοελληνική συμμαχία στην Ανατολή. Αλλά το εγχείρημα εγκαταλείφθηκε άδοξα όταν απέτυχε η εκστρατεία της Αιγύπτου.

Ο Ρήγας Φεραίος απευθύνθηκε επίσης στον Ναπολέοντα να παρακαλέσει «τη γενναία και ισχυρή Γαλλία να ελευθερώσει την κλασική αυτή χώρα» και οι Έλληνες είχαν λάβει από τον Βοναπάρτη ενθαρρυντικές απαντήσεις.

Ωστόσο ο Ναπολέων σε κάθε διαπραγμάτευση με τους Ρώσους για πιθανό διαμελισμό της Οθωμανικής αυτοκρατορίας απέρριπτε το ενδεχόμενο η Κωνσταντινούπολη να πέσει στα χέρια της Ρωσίας και προτιμούσε να παραμείνει η Οθωμανική αυτοκρατορία ως έχει.

Σε γενικές γραμμές ο Ναπολέων, εάν είχε πραγματικό ενδιαφέρον για την Ελλάδα περισσότερο γιατί ήθελε να μείνει στην ιστορία ως νέος Μέγας Αλέξανδρος, όσο πιο πολύ ανυψωνόταν και δοξαζόταν τόσο πιο πολύ ξεχνούσε την Ελλάδα και το Ανατολικό ζήτημα.

Αγγλία: Ιδιαίτερα για τους Άγγλους, μια ανεξάρτητη Ελλάδα, η οποία θα μπορούσε να εξελιχθεί σε τεράστια ναυτική δύναμη ανταγωνιστική της δικής τους ναυτικής κυριαρχίας στη Μεσόγειο, ήταν καθαρή απειλή για τα οικονομικά τους συμφέροντα. Κάθε τους προσπάθεια ήταν να ελέγξουν από μέσα τις κινήσεις των Ελλήνων.

Μια κίνηση αντίστοιχη με αυτή της Φιλικής Εταιρείας, είχε ξεκινήσει στην Αθήνα, το 1813. Ιδρύθηκε τότε η «Φιλόμουσος Εταιρεία», με κεντρικό σκοπό την καλλιέργεια του ελληνικού πνεύματος των νέων, την έκδοση βιβλίων, τη βοήθεια φτωχών σπουδαστών κ.λπ. Ήταν οργάνωση που είχε το βλέμμα της στην Αγγλία και ίσως ήταν ένας από τους λόγους που η οργάνωση ποτέ δεν μπόρεσε να αποκτήσει σοβαρές διαστάσεις.

Η Αγγλία ήταν τόσο προσηλωμένη στη διατήρηση της ακεραιότητας του Οθωμανικού κράτους που ακόμη και όταν κάτω από την πίεση των αλλεπάλληλων νικών του Ιμπραήμ, η υπό τον Μαυροκορδάτο Ελληνική κυβέρνηση ζήτησε να γίνει προτεκτοράτο της Αγγλίας, απέρριψε την πρόταση. Το κείμενο εκείνης της πράξης υποτέλειας, συγκέντρωσε τις υπογραφές σχεδόν όλων, με λίγες εξαιρέσεις, των πολιτικών, στρατιωτικών και ναυτικών αρχηγών. Σε διάστημα μιας εβδομάδας η αίτηση προστασίας ή «Πράξις Υποταγής» (Act of Submission) είχε εγκριθεί και από το Βουλευτικό και από το Νομοτελεστικό (1 Αυγούστου 1825). Το πρωτότυπο έγγραφο της «Πράξεως» είχε γραφεί στην αγγλική γλώσσα και στη συνέχεια μεταφράστηκε στα ελληνικά. Η Αγγλία το απέρριψε, ωστόσο ήδη έλεγχε τις ισχυρότερες πολιτικές δυνάμεις των επαναστατημένων Ελλήνων.

Όπως έχουμε επισημάνει, τα δύο πρώτα χρόνια του αγώνα η ευρωπαϊκή απολυταρχία καταδίκασε την ελληνική επανάσταση και στη βάση των αποφάσεων των δύο Συνεδρίων (Λάυμπαχ/Λουμπιάνα – Βερόνα) συνεργάστηκε ανοικτά, βάρβαρα και απροσχημάτιστα με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι ναυτικές δυνάμεις Αγγλίας-Γαλλίας- Αυστρίας μετέφεραν εφόδια και έσπαγαν τους αποκλεισμούς των Ελλήνων στα πολιορκημένα κάστρα, οι πρόξενοί τους είχαν τεθεί στην υπηρεσία της Υψηλής Πύλης με αποστολή να συλλέγουν πληροφορίες υπέρ των Τούρκων.

Ο αρμοστής των Επτανήσων Maitland έδινε καταφύγιο στα τούρκικα καράβια και δεν δεχόταν τους πληγωμένους Έλληνες, τους αμάχους και τα γυναικόπαιδα που ζητούσαν καταφύγιο στα Επτάνησα. Τα αυστριακά καράβια είχαν αναλάβει τις μεταφορές του τούρκικου στρατού και των εφοδίων. Ως το 1826 οι Έλληνες είχαν χτυπήσει πάνω από 100 αυστριακά πλοία.

Ο αγώνας επέτυχε μόνον όταν οι μεγάλες δυνάμεις αντιλήφθηκαν ότι οι Έλληνες δημιούργησαν ένα τετελεσμένο μια νέας ισορροπίας στην περιοχή.

Η Ελληνική Επανάσταση το 1821 πέτυχε καθώς υπήρξε σημαντική δημογραφική εξάπλωση των Ελλήνων εκείνη την περίοδο, πίστη στις δικές τους και μόνο δυνάμεις, πνευματική προετοιμασία και πάνδημη αφοσίωση στον εθνικό στόχο, αποτέλεσμα των άοκνων προετοιμασιών της Φιλικής Εταιρείας.

Από την άλωση της Κωνσταντινούπολης και μετά είχαν λάβει χώρα αδιαλείπτως αναρίθμητες απόπειρες απελευθέρωσης. Η τελέσφορος διεξαγωγή του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα έστω και τμηματική, και ανολοκλήρωτη ήταν το αποτέλεσμα πλειάδας παραγόντων ισχυρότεροι εκ των οποίων ήταν ο συνδυασμός του συντονισμού και της δικτύωσης μέσω της Φιλικής Εταιρείας με την πίστη στις δικές τους δυνάμεις.

Το σύγχρονο ελληνικό κράτος βρίσκεται σε κατάσταση δημογραφικής απίσχνασης, αντιμετωπίζει μία παραδοσιακή απειλή ασφάλειας εξ Ανατολών-την νέο-οθωμανική Τουρκία, ενώ αποτελεί ταυτόχρονα τον αποδέκτη πολλαπλών απειλών ασύμμετρης υφής.

Σε στρατηγικό επίπεδο, απουσιάζει η εγρήγορση που κινεί ένα συλλογικό υποκείμενο προς τα εμπρός. Απουσιάζει η διεκδικητική διάθεση για τα εθνικά δίκαια. Η κυρίαρχη κουλτούρα πολιτικής στρατηγικής προσιδιάζει σε μικρό κρατίδιο, κράτος υποτελές, το οποίο εναποθέτει τις ελπίδες του για επιβίωση στις μεγάλες δυνάμεις. Προφανώς είναι αυτές που ενδεχομένως να συνεισφέρουν στο τελικό αποτέλεσμα, αλλά μόνον όταν αντιληφθούν ότι οι Έλληνες έχουν την στρατηγική, τη δύναμη και την αποτελεσματικότητα να ηγηθούν σε αγώνες που διαμορφώνουν νέες ισορροπίες.

Ένα επιπρόσθετο δίδαγμα που προκύπτει από την Ελληνική Επανάσταση αφορά την στοχοθεσία και στοχοπροσήλωση στο εθνικό επίπεδο. Οι υπόδουλοι Έλληνες γνώριζαν το διακύβευμα, έδωσαν τα πάντα για την επίτευξη του εθνικού στόχου, αρχικά ενωμένοι και αποφασισμένοι. Όταν παρέκκλιναν του στόχου εξαιτίας των εσωτερικών διχασμών μετά τα δύο πρώτα επιτυχή χρόνια, η Επανάσταση κινδύνευσε με ολοκληρωτική αποτυχία.

Στο σύγχρονο ελληνικό κράτος απουσιάζει ο στρατηγικός σχεδιασμός, δεν υπάρχει καν η ιεράρχηση των εθνικών συμφερόντων γεγονός ανεξήγητο για ένα κράτος που συγκαταλέγεται μεταξύ των κρατών στρατηγικής σημασίας σε περιφερειακό επίπεδο. Παράλληλα στην χώρα ευδοκιμεί μια κουλτούρα διχασμού κυρίως στο πλαίσιο των ελίτ, που αποπροσανατολίζει δημιουργώντας συνθήκες υιοθέτησης ανερμάτιστων πολιτικών.

Μία από τις επίσης πολύ σημαντικές πτυχές της Επανάστασης του 1821 που πρέπει να αποτελέσει φάρο για το παρόν και το μέλλον της ελληνικής στρατηγικής αποτροπής έναντι της αναθεωρητικής Τουρκίας έγκειται στην αντιμετώπιση της ασυμμετρίας ισχύος μεταξύ των εμπλεκομένων πλευρών, του υπόδουλου Ελληνισμού και της αχανούς Οθωμανικής αυτοκρατορίας που εκτεινόταν ως τον Περσικό Κόλπο.

Σε έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο, η Ελλάδα επιβάλλεται να θέσει τις προϋποθέσεις ανάδειξης των συγκριτικών της πλεονεκτημάτων και να αποτελέσει πόλο έλξης για τις νεότερες και τις μελλοντικές γενιές όπως το οραματίστηκαν οι ηρωικοί, ένδοξοι πρόγονοί μας το 1821.

Στο δεύτερο μέρος είναι απαραίτητο να κάνουμε περιήγηση της ιστορίας της επανάστασης μέσα από μια διαφορετική οπτική. Την ιστορία των αντιθέσεων και των διεθνών συγκρούσεων.

Τα δίπολα των συγκρούσεων της εποχής είχαν διαμορφωθεί σε τρία επίπεδα. Το γενικό ταξικό, το εξωτερικό μεταξύ μεγάλων δυνάμεων και το εσωτερικό στις δυνάμεις.

Μετά την ήττα των Γάλλων στο Βατερλό (Βέλγιο, 1815) οι νικητές συγκάλεσαν το Συνέδριο της Βιέννης (1814-15) με κύριο στόχο την ανασυγκρότηση της απολυταρχίας, την επαναχάραξη των συνόρων ώστε να εξασφαλίζεται μία βιώσιμη ισορροπία ανάμεσα στις μεγάλες αυτοκρατορίες και βέβαια την καταδίωξη και καταστολή των επαναστατικών-φιλελεύθερων ιδεών. Ρωσία, Αυστρία και Πρωσία, ίδρυσαν το Νοέμβρη του 1815 την Ιερά Συμμαχία.

Ωστόσο οι αλλαγές στις παραγωγικές δυνάμεις που ήδη είχαν συντελεστεί διαμόρφωσαν νέες παραγωγικές σχέσεις αποτέλεσμα των οποίων ήταν να αναδυθεί η αστική τάξη που αναζητούσε το μερίδιό της στο εποικοδόμημα.

Η αστική τάξη εκφραζόταν μέσα από τις ιδέες του φιλελευθερισμού και διατύπωναν πολιτικά αιτήματα όπως Σύνταγμα, κοινοβουλευτικούς θεσμούς, ατομικά και πολιτικά δικαιώματα και εθνικές διεκδικήσεις (αρχή των εθνοτήτων).

Οι λαοί της Ευρώπης άρχισαν να αμφισβητούν την απολυταρχία και την Παλινόρθωση που επικρατούσε με το παλιό καθεστώς. Αυτή ήταν η γενική βάση μια νέας ταξικής πραγματικότητας, τροφοδότης όλων των συγκρούσεων.

Τα έτη 1820-1821 ξέσπασαν οργανωμένα επαναστατικά κινήματα:

α) Στην Ισπανία (1820) η Ιερά Συμμαχία την κατάπνιξε στο αίμα. Η ισπανική επανάσταση πυροδότησε σειρά απελευθερωτικών κινημάτων στη Νότια Αμερική (Σιμόν Μπολιβάρ Χοσέ ντε Σαν Μαρτίν).

β) Στην Ιταλία (1820-1821) από τους καρμπονάρους. Η Ιερά Συμμαχία την κατέστειλε.

γ) Στην Ελλάδα (1821) το πρώτο επαναστατικό κίνημα του 19ου αιώνα που κατάφερε να δημιουργήσει ελεύθερο ανεξάρτητο κράτος. Ήταν η μοναδική φορά που η Ιερά Συμμαχία χάριν και στις ενέργειες του Ιωάννη Καποδίστρια δεν αποφάσισε να στείλει στρατό αλλά καταδίκασε απερίφραστα τον ξεσηκωμό και άφησε στους Οθωμανούς να καταπνίξουν την επανάσταση.

Μέχρι εκείνη την ώρα δεν υπήρξε καμιά ρωγμή προερχόμενη από τους ανταγωνισμούς μεταξύ των αυτοκρατοριών. Ωστόσο υπήρξε μια πρώτη εσωτερική ρωγμή που προήλθε από την ανάγκη των Τσάρων να δηλώνουν φύλακες της ορθοδοξίας και των Χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και από την άλλη να είναι απολύτως συντεταγμένοι με την Υψηλή Πύλη. Για το φαίνεσθαι χρησιμοποιούσαν υπόδουλους Χριστιανούς με εξαιρετικά προσόντα σε υψηλόβαθμες θέσεις από την άλλη είχαν αγαστή συνεργασία με τον Σουλτάνο.

Όταν έφτασαν οι ειδήσεις για την κήρυξη της ελληνικής επανάστασης έτυχε να συνεδριάζουν τα μέλη της Πενταπλής Συμμαχίας (Ρωσία, Αυστρία, Γαλλία, Αγγλία και Πρωσσία). Επικράτησε έκπληξη, ανησυχία, οργή και θυμός για τους Έλληνες επαναστάτες. Οι Έλληνες επαναστατώντας βρέθηκαν αντιμέτωποι όχι μόνο με την Οθωμανική Αυτοκρατορία αλλά και με τις ευρωπαϊκές απολυταρχίες. Ήταν μια εξέγερση εναντίον όλων.

Μέχρι τότε το Ανατολικό ζήτημα ήταν για τις μεγάλες δυνάμεις ένα αξεδιάλυτο κουβάρι αλληλοσυγκρουόμενων βλέψεων και συμφερόντων. Οι Μεγάλες Δυνάμεις είχαν δημιουργήσει το «δόγμα της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας» για να αποφύγουν τις μεταξύ τους συγκρούσεις για τη διανομή των εδαφών της.

Η ελληνική επανάσταση άνοιγε ξανά το Ανατολικό Ζήτημα.

Οι Άγγλοι ενδιαφέρονταν κυρίως για το προτεκτοράτο τους στο Ιόνιο Πέλαγος, τα Επτάνησα. Υποστήριζαν την ακεραιότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας επειδή φοβούνταν την προώθηση των Ρώσων προς τη Μεσόγειο και την αναβίωση της γαλλικής επιρροής στην Ανατολή.

Η Γαλλία μετά την ήττα είχε χάσει όλα τα ερείσματα και προσπαθούσε σταδιακά να επανέλθει ως δύναμη στη Μεσόγειο. Είχε αναλάβει την οργάνωση και τον εξευρωπαϊσμό της Αιγύπτου και του στρατού της σε μια προσπάθεια να ξανακερδίσει την επιρροή της και να δημιουργήσει αντιαγγλικά προγεφυρώματα στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η Αύστρο-Ουγγρική αυτοκρατορία και η Πρωσία ήταν αυστηρά προσηλωμένες στη μη αλλαγή συνόρων καθώς κατείχαν εδάφη από διάφορες περιοχές.

Η Ρωσία φοβόταν ότι ένα ελεύθερο ελληνικό κράτος αργά ή γρήγορα θα έπεφτε στα χέρια των Άγγλων και των Γάλλων που ως ναυτικές δυνάμεις κυριαρχούσαν στην Μεσόγειο. Η Ρωσία προτιμούσε στα νότια σύνορα της να υπάρχει μια παρηκμασμένη, αδύναμη και εξαρτημένη Οθωμανική αυτοκρατορία.

Ο Τσάρος Αλέξανδρος. Αποκήρυξε αμέσως την επανάσταση, διέγραψε τον στρατηγό του Αλέξανδρο Υψηλάντη από τους καταλόγους των Ρώσων αξιωματικών και έδωσε την άδεια στους Οθωμανούς να περάσουν στην Μολδοβλαχία και να καταπνίξουν την επανάσταση.

Το δεύτερο μεγάλο εσωτερικό ρήγμα που έμελλε να έχει σημαντικό ρόλο ήταν στην Αγγλία. Η Αγγλία είχε κοινοβουλευτισμό, φιλελεύθερους θεσμούς, διακήρυσσε την αρχή των εθνοτήτων αλλά μέσω της Ιεράς συμμαχίας συστρατευόταν με τον απολυταρχισμό και ερχόταν σε σύγκρουση με εσωτερικές δυνάμεις της αστικής τάξης. Μετά την αυτοκτονία του συντηρητικού Υπουργού Εξωτερικών Κάσλερι τον Αύγουστο του 1822, ο νέος Υπουργός Τζωρτζ Κάνινγκ, μέλος κι αυτός των Συντηρητικών (Torries) άρχισε να διαμορφώνει μια αλλαγή στάσης στην εξωτερική πολιτική της Αγγλίας με τροποποίηση του δόγματος της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Οι Άγγλοι φοβούμενοι την Ρωσική επιρροή σε μια επανάσταση που έδειχνε να στεριώνει έστησαν ολόκληρο δίκτυο με έδρα τα Επτάνησα και τη ναυτική μοίρα που κινούνταν στο Αιγαίο για συλλογή ειδήσεων και πληροφοριών ώστε να γνωρίζουν τις αδυναμίες, τις συγκρούσεις, τους ανταγωνισμούς, τις διαφορές, τα πάθη, τις σκέψεις και τα σχέδια των πρωταγωνιστών πολιτικών και στρατιωτικών για να διαμορφώνουν με επιτυχία τη μελλοντική στρατηγική τους. Βάσει αυτών το 1823 αναγνώρισαν το Ελληνικό έθνος ως εμπόλεμο και διαχώρισαν τη θέση τους από την Ιερά Συμμαχία. Αυτή ήταν η πρώτη μεγάλη εξωτερίκευση της σύγκρουσης συμφερόντων.

Αμέσως μετά, 1823-1824, ο Τσάρος Αλέξανδρος κάνει ρελάνς καταθέτοντας  το πρώτο ολοκληρωμένο σχέδιο επίλυσης του Ελληνικού Ζητήματος. Το «Σχέδιο των Τριών Τμημάτων», περιελάμβανε την ίδρυση τριών αυτόνομων ηγεμονιών στον ελλαδικό χώρο. Βάσει του Σχεδίου, ο Σουλτάνος θα διατηρούσε την επικυριαρχία του στις τρεις ηγεμονίες, την οποία θα διασφάλιζε η παρουσία κατά τόπους τουρκικών φρουρών, και θα εισέπραττε έναν ετήσιο φόρο υποτέλειας. Το σχέδιο δεν έγινε δεκτό από τον Σουλτάνο.

Ένα μήνα μετά οι Άγγλοι ανταπάντησαν με το πρώτο δάνειο ύψους 800.000 λιρών, το πραγματικά δανεισθέν ποσόν ανήλθε σε 472.000 λίρες αφού εκδόθηκε στο 59% της οικονομικής τιμής του. Μετά από παρακρατήσεις, ίντριγκες κλπ έφτασαν στην προσωρινή διοίκηση μόνο 298.700 λίρες. Με υποθήκη τις Εθνικές γαίες!

Το δεύτερο αγγλικό δάνειο, το 1825, ήταν ύψους 2.000.000 χρυσές λίρες και έφτασαν στην Ελλάδα μόλις… 232.558 χρυσές λίρες.

Τα δάνεια προφανέστατα χρησιμοποιήθηκαν για να κατοχυρώσουν τη μελλοντική εξάρτηση. Ωστόσο στην πιο κρίσιμη στιγμή έπαιξαν και τον αντίστροφο ρόλο. Ένα μέρος των Άγγλων πολιτικών, καθαρά για οικονομικούς και κερδοσκοπικούς λόγους συντάχθηκε με την πίεση προς τον Σουλτάνο κάνοντας χρήση ακόμη και στρατιωτικών μέσων.

Οι επιτυχίες του Αιγυπτιακού στρατού υπό τον Ιμπραήμ άλλαζαν τις ισορροπίες στο Ανατολικό ζήτημα. Άγγλοι και Ρώσοι θορυβήθηκαν με την πιθανότητα η Γαλλία μέσω της Γάλλο-Αιγυπτιακής συνεργασίας να γίνει κυρίαρχος στην Ανατολική Μεσόγειο. Τούτο γιατί ο Μεχμέτ Αλή Πασάς της Αιγύπτου είχε συμφωνήσει με τον Σουλτάνο ότι νίκη του Ιμπραήμ θα σήμαινε εξόντωση των Ελλήνων, μεταφορά όσων επιβίωναν στα σκλαβοπάζαρα της Αιγύπτου και εγκατάσταση συμπαγούς μουσουλμανικού πληθυσμού Μαμελούκων στην Πελοπόννησο και στην Κρήτη!

Τότε στις 1 Δεκεμβρίου 1825 ο Τσάρος Αλέξανδρος Α΄ πέθανε και τον διαδέχτηκε ο Νικόλαος Α΄ ο οποίος μπροστά στο ενδεχόμενο να χαθεί κάθε επαφή με τη νότιο Βαλκανική, άλλαξε τη στάση της Ρωσίας.

Ρωσία και Αγγλία στις 23 Μαρτίου 1826 υπέγραψαν το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης για τη δημιουργία ενιαίου ελληνικού κράτους, υποτελούς, στο Σουλτάνο. Ήταν η πράξη με την οποία εξοβελίζονταν η Αυστρία και ο Μέττερνιχ και έμπαινε ταφόπλακα στην Ιερά Συμμαχία.

Αγγλία Ρωσία και Γαλλία δεκαπέντε μήνες μετά, μετέτρεψαν το Πρωτόκολλο σε συνθήκη του Λονδίνου. Σε γενικές γραμμές προέβλεπε να υπάρξει ανακωχή μεταξύ των επαναστατημένων Ελλήνων και της οθωμανικής αυτοκρατορίας, κράτος υποτελές στο Σουλτάνο και μεσολάβηση των Μεγάλων Δυνάμεων.

Άμεση συνέπεια της Συνθήκης ήταν η αποστολή τμημάτων των στόλων των τριών Μεγάλων Δυνάμεων στη Μεσόγειο. Οι οδηγίες που είχε πάρει ο αρχηγός του αγγλικού στόλου στη Μεσόγειο ναύαρχος Κόδριγκτον έλεγαν ξεκάθαρα πως «η ακριβής επιδίωξη των τριών δυνάμεων είναι να παρεμβληθούν σαν ειρηνοποιοί». Δεν ήθελαν στρατιωτική σύγκρουση.

Ο Σουλτάνος βλέποντας τις συγκρούσεις μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων και ενθαρρυμένος από τις επιτυχίες του Ιμπραήμ αρνήθηκε τη Συνθήκη του Λονδίνου και ο Τούρκο-Αιγυπτιακός στόλος στο Ναυαρίνο αρνήθηκε να εφαρμόσει ανακωχή.

Το απρόβλεπτο γεγονός ήταν η υπεροψία λόγω αριθμητικής υπεροχής του στόλου του Ιμπραήμ και την ανεκτικότητα που διαπίστωνε από τις τρεις δυνάμεις. Η δολοφονική επίθεση στην βάρκα που πήγε για διαβουλεύσεις και η επίθεση σε ορισμένα πλοία ήταν το «ατύχημα» που πυροδότησε τη γενίκευση της σύγκρουσης. Ο Τούρκο-Αιγυπτιακός στόλος καταστράφηκε  ολοκληρωτικά.

Στη Γαλλία η Κυβέρνηση χαιρέτισε τη νίκη στο Ναυαρίνο. Βέβαια ο Γαλλικός τύπος χλεύασε το διπλό παιγνίδι των Γάλλων με τους Αιγύπτιους και τους Έλληνες.

Στην Αγγλία απόλυτος διχασμός. Με την αλλαγή της Κυβέρνησης τον Ιανουάριο του 1828 η ναυμαχία χαρακτηρίστηκε «ατυχές γεγονός» υπό τον φόβο ότι άνοιγε πλέον ο «δρόμος» για κάθοδο της Ρωσίας στη Μεσόγειο καταδικάστηκε ρητά η πολεμική δράση «εναντίον παλαιού συμμάχου» και αποπέμφθηκε ο ναύαρχος Κόδριγκτον.

Για να εκμεταλλευτεί ο καθένας το γεγονός, οι Γάλλοι έστειλαν 14.000 στρατιώτες να αδειάσουν τα φρούρια από τους Τούρκο-Αιγύπτιους και οι Ρώσοι κήρυξαν τον πόλεμο στην αδύναμη πλέον Τουρκία. Έφθασαν 60 χιλιόμετρα έξω από την Κωνσταντινούπολη και με επέμβαση των άλλων δυνάμεων τρομοκρατημένοι υποχρέωσαν τον Σουλτάνο να υπογράψει τη συνθήκη της Αλεξανδρούπολης. Έτσι δημιουργήθηκε το πρώτο Ελληνικό και ανεξάρτητο κράτος. Με τελική σφραγίδα να μπαίνει «Τελικός Διακανονισμός της Κωνσταντινούπολης» το 1832 ορίζοντας τον Όθωνα μονάρχη της Ελλάδας.

Η εποχή μας είναι εποχή μεγάλων αλλαγών αντίστοιχων της περιόδου της Ελληνικής επανάστασης Οι αλλαγές στην παραγωγική και τεχνολογική βάση των οικονομιών βρίσκεται σε εξέλιξη και προκαλεί τεκτονικές γεωπολιτικές αλλαγές.

Σε αυτή την περίοδο των τεκτονικών αλλαγών η Ελλάδα αντί να γίνει καταλύτης όπως το 1821 όταν διέλυσε εμμέσως πλην σαφώς όλες τις προηγούμενες συμφωνίες ακόμη και την ίδια την πανίσχυρη Ιερά Συμμαχία, κινδυνεύει να συντριβεί ανάμεσα στις τεκτονικές πλάκες.

Η Ελλάδα λησμόνησε και το δεύτερο δίδαγμα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του 1821. Αντί να δημιουργεί γεγονότα που θα στρέφουν υπέρ της όσες από τις αντιθέσεις των δυνάμεων μπορούν να αξιοποιηθούν, τρέχει πίσω από τα γεγονότα. Αντιθέτως η Τουρκία είναι εκείνη που δημιουργεί γεγονότα, συνήθως στον κατάλληλο χρόνο. Ο μόνος εχθρός της Τουρκίας είναι η αλαζονεία και η κληρονομική τάση αμετροέπειας να ξεπερνάει κατά πολύ τα όριά της. Ότι ακριβώς επιχείρησε στη ναυμαχία του Ναυρίνου.

Τα δίπολα των ανταγωνισμών δεν έχουν αλλάξει και πολύ από τότε.

Η Ρωσία εξακολουθεί να έχει άριστες στρατηγικές σχέσεις με την Τουρκία από θέση επικυριαρχίας. Το μπλοκ των δυνάμεων στη ζώνη της Μέσης Ανατολής-Ασίας που περιλαμβάνει κατά κύριο λόγο Συρία, Τουρκία, Αζερμπαϊζάν, Ιράν, Πακιστάν βρίσκεται στον έλεγχο της Ρωσο-Τουρκικής στρατηγικής.

Το πιο απλό βήμα για την Ελλάδα θα ήταν η εξασφάλιση συμμαχίας με την Ινδία.

Η συνεργασία με ΗΑΕ, Αίγυπτο, Σαουδική Αραβία και Ισραήλ θα αποκτούσε πιο σταθερά χαρακτηριστικά και μεγαλύτερη εμβέλεια προσθέτοντας τη συνεργασία με την Ινδία. Με αυτή την κίνηση η Ελλάδα θα μπορούσε να διαταράξει τις αντιθέσεις Ρωσίας-Τουρκίας και να αποκτήσει ένα άλλο επίπεδο διαλόγου με τη Ρωσία.

Το Brexit προκάλεσε μια σοβαρή ανατροπή. Κατέστησε τη Γαλλία τη μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη και τη μόνη πυρηνική δύναμη της Ευρώπης. Η Γαλλία προφανώς θέλει να αποκαταστήσει την επιρροή της ως εγγυήτρια Ευρωπαϊκή δύναμη στη Μεσόγειο.

Η Ελλάδα αντί να αδράξει την ευκαιρία και να προχωρήσει γρήγορα σε πρωτοβουλίες σύστασης Ευρωπαϊκής Αμυντικής συνεργασίας προσδίδοντας στην Γαλλία τον ρόλο που επιθυμεί αλλά προσθέτοντας και δυνάμεις που έχουν φιλοδοξίες σε αυτό τον τομέα, όπως η Αυστρία, η Ιταλία κ.ά., τρέχει πίσω από τη Γερμανία. Σε πείσμα της ιστορίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου μεγάλες αλλαγές έγιναν από συνασπισμό ορισμένων κατά περίπτωση κρατών. Έτσι κάθε πρωτοβουλία που γεννήθηκε από ομάδες κρατών έγινε στη συνέχεια πολιτική της ένωσης.

Η Γερμανία που έχει μετατραπεί σε οικονομικό γίγαντα χάριν της Ευρώπης, υστερεί σημαντικά στον αμυντικό τομέα και προφανώς δεν θα επιτρέψει ποτέ να αναπτυχθεί η άμυνα της Ευρώπης από άλλους. Πρόκειται για ιστορική αντίθεση των ίδιων δυνάμεων που ο κατάλληλος χρόνος αξιοποίησής της υπέρ της Ελλάδας είναι η χρονική περίοδος που διανύουμε.

Τα άτακτα μπρος πίσω της Ελληνικής πολιτικής να κάνει συμφωνία τη μια ημέρα με τη Γαλλία και να κάνει μυστικές συζητήσεις με την Τουρκία υπό την μεσολάβηση της Γερμανίας την επόμενη, καθιστά απολύτως αναξιόπιστη τη χώρα και ατελέσφορη τη στρατηγική της.

Ένα νέο δίπολο αντιθέσεων αποτελεί η σύγκρουση ΗΠΑ-Κίνας για την ηγεμονία στη νέα εποχή.

Οι εσωτερικές αντιθέσεις και οι ταλαντεύσεις των ΗΠΑ ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης της Κίνας, με ή χωρίς ισχυρούς συμμάχους, δημιούργησε μεγάλα κενά που αξιοποίησε η Τουρκία.

Η τρέχουσα πολιτική των ΗΠΑ επιδιώκει την ενίσχυση της Ευρώπης αλλά ταυτόχρονα και τη συστράτευσή της, την αλλαγή συσχετισμών στο δρόμο του μεταξιού και τη δημιουργία ενός ακόμη δυνατού πόλου με πρωταγωνιστές το Ηνωμένο Βασίλειο και την Αυστραλία. Πρόκειται για τρεις στρατηγικούς πόλους, εφόσον καταφέρει να συσταθεί ο τρίτος εξ αυτών, όπου η Ελλάδα μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο. Ωστόσο μέχρι στιγμής φαίνεται να απουσιάζει από κάθε πρωτοβουλία.

Τα παραδείγματα αξιοποίησης αντιθέτων συμφερόντων είναι πάρα πολλά και φυσικά μεταξύ αυτών τα Βαλκάνια. Το δίδαγμα της Ελληνικής επανάστασης, έχει και σε αυτή την περίπτωση ένα και αμετάκλητο συμπέρασμα. Όσο ισχυρή και να φαίνεται μια συμμαχία μπορεί να διαρραγεί και να αποκτηθούν απροσδόκητα οφέλη εάν υπάρξει ο καταλύτης. Ο καταλύτης είναι οι ενέργειες της χώρας που διαρκούν σε χρόνο και σταθερότητα.

Στην σημερινή εποχή η αλλαγή συσχετισμών δεν θα προκύψει από τυχαία γεγονότα όπως ήταν η ναυμαχία του Ναυαρίνου. Ακόμη και εάν συμβούν θα πρέπει να υπάρχει η διάρκεια και η σταθερότητα στις επιδιώξεις της χώρας ως κρίσιμη μάζα που θα προσδώσει ισχύ στην πυροδότηση. Αλίμονο σε εκείνον που επιδεικνύει αποσπασματικότητα και υποχωρητικότητα, έλλειψη στρατηγικής και ηττοπάθεια σε μια εποχή μεγάλων αλλαγών.